TRẢ LỜI PHỎNG VẤN CỦA TRANG BÁO NGƯỜI VIỆT VỀ ĐẠI HỘI NHÀ VĂN VIỆT NAM LẦN 9 (THÁNG 7 /2015)

Ngô Thị Kim Cúc



*Thưa bà, bà vui lòng
cho biết đã tham gia Hội Nhà Văn Việt Nam năm nào? Và những hoạt động thường
niên của hội này diễn ra như thế nào?

-Tôi vào Hội Nhà văn Việt Nam năm 1983,
sau khi tốt nghiệp khóa I Trường Viết văn Nguyễn Du- Hà Nội 1982. Mối liên hệ
giữa hội và tôi là tôi nhận được các loại báo biếu: Văn Nghệ, tạp chí Thơ, tạp
chí Văn và tạp chí Văn học Nước ngoài theo định kỳ. Mỗi năm, tôi nhận thư Hội yêu
cầu đề xuất những tác phẩm (của tất cả hội viên) mà mình cho rằng có thể đưa
vào xét giải thưởng. Các trại sáng tác tổ chức không định kỳ, hội viên có thể ghi
tên tham dự. Có các khu  nhà sáng tác (ở
Hà Nội, Nha Trang, Đà Lạt…) để hội viên có thể đến đấy ngồi viết (nếu có kế hoạch)
và sẽ được tài trợ một số tiền gọi là đầu tư sáng tác. Tôi chưa tham gia các hoạt
động này bao giờ.

*Những hoạt động của Hội
Nhà Văn Việt Nam trong quá trình bà đang là hội viên tạo ra những tương tác nào
trong sáng tác của bà?

-Với tôi, điều đó không nhiều. Từ khi vào
Hội đến nay, tôi chỉ ngồi ở nhà sáng tác Đại Lải- Hà Nội một lần và một mình trong
một tuần (không phải dự trại đông người, có tài trợ) vào năm 1983, để viết mấy
truyện ngắn.

Làm việc ở các nhật báo chính trị xã hội (Tuổi
Trẻ, Thanh Niên) rất bận rộn, tôi ít có thời gian để tham gia thường xuyên các
hoạt động hội như những nhà văn ở các hội văn nghệ địa phương. Hầu hết sáng tác
của tôi được viết một cách riêng rẽ, cá nhân. Do công việc ở báo (biên tập viên
văn học), tôi luôn đọc nhiều (cả bản thảo và sách in) nên nắm rõ chuyện viết
lách và tác phẩm của các nhà văn, thường xuyên có sự kết nối với từng người.
Song việc này lại không liên quan đến hội.

*Hiện tại, vẫn có rất nhiều
cây bút ở các Chi hội Văn Học nghệ thuật tỉnh vẫn đang cố gắng in nhiều tác phẩm
để đủ chuẩn thành hội viên Hội Nhà Văn Việt Nam. Bà nghĩ gì về khuynh hướng nỗ
lực tham gia Hội Nhà Văn Việt Nam của số đông các cây bút này?

-Phải hiểu rằng Hội Nhà văn Việt Nam là tổ
chức duy nhất “cấp thẻ chuyên nghiệp” cho các nhà văn. Những cây bút ở các địa
phương luôn “phấn đấu” để đạt tiêu chuẩn đươc xét kết nạp: có hai đầu sách in (trên
lý thuyết là sách “đạt chất lượng”) và được 2 hội viên cũ giới thiệu. Danh hiệu
Hội viên Hội Nhà văn VN như một sự “cầu chứng tại tòa” để người viết cảm thấy
mình đã trở thành nhà văn chuyên nghiệp ở-cấp-quốc-gia. Từng có người sau khi
vào Hội Nhà văn VN đã nhanh chóng đề nghị những ai chưa phải hội viên thì không
được dùng danh xưng “nhà văn” mà chỉ được phép xưng là “cây bút” (sic). Dẫu có
vẻ khó khăn trầm trọng thế nhưng vẫn có những  hội viên mà các đồng nghiệp không hề biết họ từ
đâu mà xuất hiện.

*Theo bà, đâu là sức hút
đích thực của một hội nhà văn đối với giới cầm bút?

-Tôi cho rằng một hội nhà văn đích thực phải là nơi khiến các nhà
văn cảm thấy tin cậy và hứng khởi để có thể tháo tung năng lượng sáng tạo của
mình mà không lo bị kiềm chế hay kiểm duyệt. Nó sẽ gồm những đồng nghiệp cầm
bút biết chia sẻ khó khăn của nhau và biết tôn vinh những tài năng thực sự như
lẽ công bằng phải vậy. Nó giúp cho nhà văn yên tâm viết lách nhờ những tương
tác hoàn toàn vô vị lợi và thực sự có trách nhiệm.

*Với trải nghiệm lâu năm
của một nhà văn là hội viên Hội Nhà Văn Việt Nam, bà cảm thấy những hoạt động cũng
như cơ chế của hội này có tạo ra được sinh quyển sáng tạo để từ đó nhà văn có
thể tự do phóng bút theo dòng cảm xúc đương đại?

-Quá nhiều sự việc đã và đang xảy ra cho
thấy không có điều đó. Lãnh đạo Hội Nhà văn VN đương nhiệm đang muốn xác quyết chỉ
mình là tổ chức duy nhất có quyền hoạt động nghề văn và không ai được “cạnh tranh”
thế độc quyền này . Liệu có thể xem đây là cách làm đúng đắn của một hội nghề
nghiệp, nơi tập hợp những người cầm bút?

*Khi quyết định từ bỏ một
thực thể nào đó đã gắn kết lâu năm với mình, đương nhiên người từ bỏ sẽ có những
đắn đo và suy tư nào đó, từ bỏ Hội Nhà Văn cũng vậy, bà có những đắn đo và suy
tư gì?

-Đã từ lâu, những hoạt động thường xuyên
của hội cứ ngày một trở nên “có vấn đề” hơn. Không phải chỉ hội viên phản ứng
mà báo chí (chính thống) cũng như các trang mạng đều đã nhiều lần đề cập. Hiện
tượng Hoàng Quang Thuận, việc kết nạp hội viên mới, việc trao giải tùy tiện… khiến
nhiều hội viên ngán ngẩm. Có người lên tiếng, cũng có người im lặng. Nhiều người
đã lẳng lặng từ bỏ sinh hoạt hội mà không nói rõ lý do.

Khi xảy ra việc lãnh đạo Hội Nhà văn VN công
khai kêu gọi gạch tên những đồng nghiệp trong Ban Vận động Văn Đoàn Độc Lập, họ
đã bộc lộ rõ ý định “thanh trừng”, không cho phép các nhà văn này có mặt trong
đại hội, để mình trở thành kẻ phát ngôn độc quyền, duy nhất vể mọi chuyện. Với
những đồng nghiệp như thế thì còn phải đắn đo, băn khoăn gì nữa…

*Cấu trúc và cơ chế hoạt
động của Hội Nhà Văn Việt Nam hiện tại, theo bà, có những bất cập nào và tính hợp
lý của nó nằm ở đâu?

-Xã hội đã có rất nhiều thay đổi. Công
chúng giờ đây rất thông thái, am hiểu tỏ tường mọi chuyện đang xảy ra qua vô số
thông tin hằng ngày trên mạng. Nhiều độc giả giỏi hơn các nhà văn, không dễ
dàng bắt họ phải “thưởng thức” những thực đơn độc quyền mà Hội Nhà văn VN dọn
ra cho họ. Chẳng rõ lãnh đạo Hội Nhà văn VN có biết điều này hay không…

*Bà có tham gia Văn Đoàn
Độc Lập? Bà có nhận xét nào về Văn Đoàn Độc Lập?

-Tôi tham gia Ban Vận động Văn Đoàn Độc lập
một cách bình thường, bởi tôi tán thành và chia sẻ các quan niệm về nghề văn với
những người cùng đứng tên: Vì một nền văn
học Việt Nam tự do, nhân bản.

 Điều
khác biệt đáng kể của Ban vận động Văn Đoàn Độc Lập so với Hội Nhà văn VN là các
thành viên phải tự bỏ tiền túi ra để hoạt động chứ không nhận tài trợ từ bất cứ
đâu. Đó là điều kiện tiên quyết/căn bản để không bị lệ thuộc.

*Với tư cách là một nhà
văn thuộc lớp gạo cội trong giới cầm bút Việt Nam, bà có dự đoán nào về tương
lai văn học Việt Nam (kể cả chính thống và phi chính thống) trong những năm tới?

-Tôi xin được từ chối danh từ “nhà văn gạo
cội” trong câu hỏi. Theo hiểu biết của tôi, cho dù đang có vô vàn khó khăn, vẫn
đang xuất hiện thêm những nhà văn mới và những tác phẩm mới giá trị. Những nhà
văn này không tự cấm đoán mình dù trong nội dung hay hình thức tạo nên tác phẩm.
Họ sẽ là lớp đầu tạo bước chuyển cho văn học Việt Nam tương lai.

Nguồn: http://www.nguoi-viet.com/